eerste sneeuw
De laatste dagen brachten ons de eerste echte sneeuw van het seizoen. De
temperatuur daalde naar zo'n -12℃. Ik geef niet zoveel om de kou, maar
het is zaak om vooral de oren goed in te pakken bij mijn dagelijkse
wandeltocht van en naar m'n werk.
De kou is behoorlijk vroeg dit jaar, en ik ben benieuwd of ze
standhoudt. Als dat gebeurt, kan ik binnenkort weer het bijzondere
spektakel aanschouwen van het bevriezen van de zee. Als ik over
de brug loop (hier)
is dat een bijzonder gezicht – het water gaat verborgen onder een
nevel en als die verdwenen is, ligt er een laag ijs.
De winter van vorige jaar was behoorlijk koud. Ik had mijn schaatsen
meegenomen uit Nederland, en was vast van plan een paar rondjes te
schaatsen. Op een hele koude dag (ik geloof -23℃ ofzo) besloot ik te
gaan hardlopen – met m'n schaatsen in de hand – naar een
plek waar men met een schaatsronde sneeuwvrij had gemaakt (ongeveer
hier).
Daar aangekomen was het zo bitter koud dat ik er maar nauwelijks
in slaagde m'n schaatsen aan te trekken. Maar goed, ik zou en moest een
rondje maken, en dat deed ik. De wind hielp ook niet echt, noch de
scheuren in het ijs… Een rondje schaatsen lukte uiteindelijk;
mijn schaatstechniek leek wat aan scherpte verloren te hebben…
Toen kwam echter het probleem om die schaatsen weer uit te
krijgen. Ik heb me wel eens beter gevoeld dan zittend op een boomstam
met gevoelloze vingers te proberen die schaatsen van m'n voeten te
krijgen…
Uiteindelijk lukte het, en ik strompelde op sokken naar een nabijgelegen
café -- waar ik de mensen verwonderde met mijn ongebruikelijke
schaatsen ('noren' zijn hier een uitzondering). Ik hield m'n handen
lange tijd onder de kraan, en langzaam kwam het gevoel terug – ook
niet zo'n aangenaam gevoel…
Toen hoefde ik alleen nog maar even naar huis terug te rennen!
Tallinn
Dit weekend was ik met AC in Tallinn, de hoofdstad van
Estland. Tallinn is een paar uurtjes met de veerboot verwijderd van
Helsinki, en een vast uitstapje voor veel Finnen – en voor mij.
Het moet inmiddels de zevende of achtste keer zijn dat ik de stad
bezocht. Tallinn is een oude Hanzestad, en men probeert de Middeleeuwse
sfeer een beetje te handhaven in de stad – dat wil zeggen, het
romantische beeld daarvan. Uit de Hanzetijd stammen ook nog wat
Nederlands klinkende namen en woorden (vermoed ik).
De Finnen voelen zich traditioneel verbonden met de Esten, met name ook
(vermoed ik) omdat de Estse taal verwant is aan het Fins (in
tegenstelling tot de Baltische talen van Litouwen en Letland). Na
de herwonnen onafhankelijkheid van de Sovjet-Unie (1991) heeft het land
ook veel financiële baat gehad van die verbondenheid met Finland.
In Estland is alles veel goedkoper dan in Finland; in januari
gaat men over op de Euro, maar tot dat moment hanteert men de Estse
kroon - het opmaken van de kronen die we nog hadden was ook van de
redenen Estland nog eens te bezoeken. Het is aardig te zien hoe snel het
land zich ontwikkeld heeft sinds zijn onafhankelijkheid. De mensen
hebben echt de schouder eronder gezet. Er zijn natuurlijk mensen die
hebben aanklampen bij de snelle ontwikkelingen, maar over het algemeen
gaat het de Esten financieel steeds meer voor de wind.
Interessant feitje: Estland hanteer een flat tax
(inkomstenbelasting) van (nu) 21%.
Buiten Tallinn is het allemaal wat minder ontwikkeld, maar toch is er
nog veel interessants te zien – eerder schreef ik over
Tartu en
Narva, twee andere grotere steden in Estland.
mu
Vandaag heb ik mu versie
0.8 uitgebracht. 'mu' is een zoekprogramma voor e-mail berichten
opgeslagen in Maildirs. Een niche-product, maar nuttig voor mijzelf en
anderen. Hoe bizar het ook moge klinken voor niet-geïnfecteerden, voor
mij is het schrijven van computerprogramma's een intellectuele uitdaging
('puzzel') die tegelijkertijd ontspant en de geest scherpt.
Ik schrijf tegenwoordig nauwelijks nog software voor m'n werk, maar ik
zit er natuurlijk wel midden in. En ook om die reden is het een
verademing om software voor mezelf te schrijven, zonder hijgende
productmanagers, zonder directe tijdsdruk en zonder 'agile' nonsens.
Eindelijk ruimte voor perfectionisme, om te werken aan de onderdelen die
ik interessant vind!
Ik kan natuurlijk ook strikt persoonlijke programma's schrijven,
die ergens op mijn harde schijf leven (en sterven), en da's wat ook
gebeurt met de meeste van mijn experimentjes. Maar ik vind het ook
interessant om software uit te brengen, omdat dat hele andere
uitdagingen brengt: documentatie, installatie en vooral ook rekening
houden met het feit dat mijn software ook goed moet werken in een
omgeving die ik niet kan controleren, en gebruikers die mijn programma's
op een heel andere manier gebruiken dan ik voor ogen had. Het is lastig
om dat allemaal goed te laten verlopen, maar ook erg leerzaam.
Fins
Ik woon al weer zo'n vijf jaar in Finland, maar mijn Fins is nog
erg beperkt. Da's makkelijk te verklaren, want in mijn werk- en
privéomgeving spreekt iedereen Engels en de meeste mensen met wie ik
dagelijks omga, zijn ook niet Fins. Toch knaagt het een beetje, ik moet
denken aan de discussies in Nederland over buitenlanders die de taal na
n jaar nog niet spreken…
De laatste tijd probeer ik weer wat meer mijn best te doen. Mijn eerste
doel is om de taal passief te kunnen begrijpen - zodat ik de
krant kan lezen, en (fase II) mensen ook kan verstaan. En daarom ben ik
druk bezig mijn woordenschat uit te breiden: elke dag tien nieuwe
woorden. Over hoe dat gaat zal ik een andermaal nog eens wat schrijven.
Maar goed, Fins dus. Hoewel het actief benutten van de taal nog
niet zo eenvoudig is, heb ik een tamelijk goed beeld van de hoe de
taal werkt, vanuit amateur-linguïstisch oogpunt. Da's niet zo
verbazend, ik vond linguïstiek altijd al interessanter dan een taal
leren… Laat ik eens wat interessante kenmerken van het Fins
bespreken.
Allereerst, het Fins is een Finoegrische taal. Dat betekent dat
het geen germaanse taal is (zoals Nederlands, Duits, Zweeds, Engels,
…), romaanse taal (Latijn, Spaans, Italiaans…) of
slavische taal (Russisch, Pools, Tsjechisch, …). En het is zelfs
geen indo-europese taal (waartoe de germaanse, romaanse en slavische
talen behoren). Nee, Fins zit in een eigen groep, met als naaste verwant
het Ests (denk: Nederlands-Duits) en als verre verwant Hongaars
(denk: Nederlands-Grieks), en met nog een aantal Finoegrische
taaleilandjes in de meest onherbergzame gebieden van Noord-Rusland.
Omdat Fins in zo'n andere groep zit, is de grammatica soms wat
onverwacht. en komen veel van de woorden ook niet erg bekend voor
- klassiek voorbeeld is puhelin ('spreekding') voor telefoon (er
bestaat een archaïsch telefooni, maar dat gebruikt niemand).
Overigens heeft de taal heel veel woorden uit andere talen (zoals
het Zweeds) overgenomen, al zijn die vaak niet meer als zodanig te
herkennen. Daarover later meer.
Merk op, Zweeds is de andere officiële taal van Finland, gesproken door
ongeveer 6% van de bevolking (waaronder Linus Torvalds).
Geschreven Zweeds is een stuk makkelijker te verstaan dan Fins –
flygstation is nog wel te begrijpen ('luchthaven'). Maar
lentoasema…?
alfabet en uitspraak
Het Fins gebruikt het normale Latijnse alfabet met wat
umlaut-letters (ä en ö, maar niet ü), en die gelden ook als
aparte letters. De uitspraak volgt doorgaans ongeveer de
Zweedse regels voor de uitspraak, maar kent niet het concept van een
open lettergreep (zoals in va-der); als het een lange
klinker is, schrijf je er gewoon twee (pää, 'hoofd').
De uitspraak en letters volgen elkaar vrij nauwkeurig. Als er twee
letters staan, dan hoor je (als je goed luistert) ook twee
letters. Bijvoorbeeld, de naam Matti wordt uitgesproken als
mat-ti. En mies ('man') als mi-es, en ei
('nee') als e-i. Uitzondering: au. Finnen hebben een
scherp oor voor de verschillen - neem bijvoorbeeld kuka (wie)
versus kukka (bloem); als je het fout uitspreekt duurt het
even voordat het kwartje valt.
In principe worden de letters b, c, f,
q, w, x en z niet gebruikt, behalve bij
leenwoorden. Finnen hebben soms wat moeite de b en de
p te onderscheiden, en in oudere leenwoorden zijn de
b's soms ook vervangen: pallo, ('bal'), pankki
('bank'), Hampuri ('hamburger') en Siperia
('Siberië') Anderzijds, banaani, Bryssel (Brussel),
baari (bar). De b→p regel is soms nuttig om woorden te
kunnen herkennen.
In het Fins ligt de klemtoon altijd op de eerste lettergreep
van een woord. Ik ben er al zo aan gewend dat ik ook in het
Nederlands over HELsinki spreek, in plaats van HelSINki.
vocabulaire
Een van de lastige aspecten van het Fins is dat veel van de woorden
geen enkele overeenkomst vertonen met woorden die men al kent; en nu
juist de basiswoorden hebben de grootste kans om een Fins
oerwoord te zijn… er is vast een leenwoord voor, zeg,
telepathie, maar waarschijnlijk niet voor brood
(leippä), water (vesi), zijn (olla) etc.
Desondanks gebruikt het Fins soms leenwoorden voor basiswoorden;
bijv. moeder (äiti), dat afkomstig is van het Gotische
aiþei; het Gotisch was een Germaanse taal, en aiþei (merk
op, þ = th) is verwant met 'moeder'. Niet echt iets dat helpt om
Fins te verstaan, overigens…
leenwoorden
Het Fins kent heel veel leenwoorden; Finland werd lange tijd
overheerst door de Zweden, en dat heeft een grote invloed gehad (en
later de Russen). Het helpt soms om woorden te begrijpen – ik
spreek geen Zweeds, maar met name de 'klassieke' Zweedse woorden die
de basis vormen voor veel van de Finse woorden voor 'technische'
zaken (gereedschappen, wapens, materialen, andere vaktermen) lijken
sterk op de Nederlandse, bijvoorbeeld, torni - torn -
'toren', kellari - källare - 'kelder'
(Fins-Zweeds-Nederlands) en vele andere.
geen meervoudige medeklinkers aan het begin (of eind) van woorden
Om de een of andere reden houdt men in Finland niet van dubbele
medeklinkers aan het begin van woorden; en bij leenwoorden die
lang geleden genoeg geïmporteerd zijn verdwijnen dan vaak
letters. Voorbeelden: pekoni voor spek, Ranska voor
Frankrijk, Tukholma voor Stockholm. Of ruuvi voor
'schroef' (skruv in het Zweeds), ranta voor
'strand'.
Ik weet niet waarom dit zo is; bij jongere leenwoorden lijkt men
weinig moeite te hebben die extra medeklinkers uit te spreken. Hoe
dan ook, het is een nuttige regel om te onthouden, want plots zijn
veel meer woorden terug te voeren op bekende cognaten.
Ook aan het eind van woorden zie je zelden meerdere medeklinkers;
woorden die op een medeklinker eindigen, eindigen bijna altijd op
t, s of n, en enkele keer op l of
r. Leenwoorden vormen natuurlijk weer een uitzondering.
Veel leenwoorden verwerven overigens een extra i aan het
eind (oranssi, 'sinaasappel', tanssi, 'dans'), zodat
er geen 'probleem' is met eventuele dubbele medeklinkers.
klinkerharmonie
Een ander interessant aspect is de zogenaamde
klinkerharmonie. Bij niet-samengestelde woorden moeten de
klinkers 'in harmonie' zijn met elkaar. Dat wil zeggen dat alle
klinkers in een woord òf tot groep 1 (ä/ö/y), òf groep 2 (a/o/u)
behoren, en kunnen e en i met beide gecombineerd worden.
Klinkerharmonie deelt Fins met het Hongaars.
werkwoorden
De Finse werkwoorden zijn relatief eenvoudig; de bekende
tijden/wijzen. Het vervoegen van de werkwoorden is een tamelijk
mechanisch proces, en de vervoeging is regelmatiger dan in de
andere Europese talen die ik ken. Veel beginnende studenten Fins met
een computerachtergrond proberen dan ook om dit proces te
automatiseren. (Zie Verbix voor een
online versie, of de broncode
van een C++-programma).
Er zijn veel kleine en grotere details waarmee je rekening moet
houden; en die ik niet meer helemaal paraat heb (ik zei al dat ik
geen Fins spreek!)
zelfstandige naamwoorden
Zelfstandige naamwoorden in het Fins hebben geen grammaticaal
geslacht; en men gebruikt geen bepaalde of onbepaalde lidwoorden.
Daar staat tegenover dat er twee meervoudsvormen zijn: een onbepaald
meervoud (koirat, 'honden') en een bepaald meervoud (met een
specifiek aantal - kolme koiraa, 'drie honden').
Het meeste 'interessante' aspect zijn wel vele naamvallen.
naamvallen
Fins kent liefst 15 naamvallen – afhankelijk van hoe
een woord gebruikt wordt, wordt het anders geschreven. En de alle
woorden zijn verdeeld in een (ongeveer) twintigtal klassen, die
elk hun eigen verbuigingsregels kennen. Een aardige variëteit dus
- er zit natuurlijk wel enige logica in.
Veel van de naamvallen worden op dezelfde manier gebruikt als wij
voorzetsels gebruiken - dus in plaats van in het
huis (zijn), in het huis (gaan), op het huis,
etc. gebruikt Fins een enkel woord huis (talo) in allerlei
verbogen vormen:
|
verbuigingen
|
|
|
|
grammaticaal
|
|
|
|
nominatief
|
talo
|
het/een huis
|
|
genitief
|
talon
|
bezittelijk 'van het huis
|
|
accusatief
|
talon
|
lijdend voorwerp, 'ik zie het huis'
|
|
partitief
|
taloa
|
een huis (als lijdend voorwerp)
|
|
intern
|
|
|
|
inessief
|
talossa
|
in het huis (zijn)
|
|
elatief
|
talosta
|
vanuit het huis (gaan)
|
|
illatief
|
taloon
|
in het huis (gaan)
|
|
extern
|
|
|
|
adessief
|
talolla
|
op het huis
|
|
ablatief
|
talolta
|
bij het huis weggaan
|
|
allatief
|
tallolle
|
naar het huis gaan
|
|
essief
|
|
|
|
essief
|
talona
|
in de hoedanigheid van een huis
|
|
translatief
|
taloksi
|
in de rol van een huis (gaan)
|
|
marginaal
|
|
|
|
instructief
|
taloin
|
met behulp van een huis
|
|
comitatief
|
taloineen
|
samen met het huis
|
|
abessief
|
talotta
|
zonder huis
|
Uiteraard is er nog zo'n tabel voor huizen….
Een aardigheidje is ook dat de verbuigingen ook gelden voor
persoons- en andere namen. Bijv. de Finse president heet Tarja Halonen,
maar 'Halonens partij' wordt geschreven als Halosen puolue.
De regels kunnen ook subtiel verschillen – afhankelijk van
de stad waarover je spreekt(!) worden de interne of de
externe verbuigingen gebruikt (zie de tabel). Bijv., voor
in Helsinki wordt het inessief gebruikt
(Helsingissä), terwijl in Tampere gebruikmaakt van
het adessief (Tampereella). Het is vergelijkbaar met
in Amsterdam v.s. op Terschelling, maar dan zonder
de logica – je moet het gewoon weten.
persoonlijke voornaamwoorden
Het Fins gebruikt het woord hän voor zowel 'hij' als 'zij';
Finnen die Engels spreken halen de (grammaticale…) geslachten
soms ook door elkaar.
De z.g. Sapir-Whorf
hypothese stelt dat het denken in meer of mindere mate beïnvloed
wordt door de taal. Er is reden om aan te nemen dat dat in
sommige gevallen in enige mate plaatsvindt, maar taal
en denken zijn zeker niet 1:1 verbonden - en de geslachtsneutrale
Finse voornaamwoorden zijn daar een goed voorbeeld van - de
man-vrouwverhoudingen zijn hier niet veel anders dan in Nederland of
Duitsland.
Dus
Fins is dus een beetje anders dan andere talen; maar alle
bijzonderheden komen op de een of andere wijze ook wel voor in
andere talen. Menselijke taal bestrijkt slechts een klein deel van
de design space; wellicht een gevolg van hoe onze hersenen
taal, eh, 'implementeren' – dat is tenminste wat vooraanstaand
linguïst (en politiek commentator) Noam Chomsky denkt.
Al deze discussie help me helaas niet zo heel veel bij het leren van
Fins; daarvoor moet ik toch echt de mijn vocabulaire opbouwen, en de
me de verbuigingsregels eigen maken…
oude wijn
Ooit (ergens in de late jaren '80) ben ik naar heavy metal
of hard-rock gaan luisteren. In de buurt woonde een iets oudere
fanatieke rocker die cassettebandjes verspreidde met dat soort muziek.
Ik herinner me er eentje met Queenrÿche,
Queen of the Reich en Metallica, Hit the
Lights. Op de middelbare school was er een medeleerling met een
soortgelijk cassettebandje met illustere gezelschappen als Mucky Pup, Crimson Glory en
Tesla. Later
kwamen daar nog vele andere bands bij. De muziek was nogal een
niche-verschijnsel in die dagen.
Zo'n twintig jaar later (!) luister ik nog veel naar dezelfde soort
muziek. Er zijn veel bands gekomen en gegaan, en de muziek is
geëvolueerd. Maar het is ruwweg hetzelfde genre. Ik kan me voorstellen
dat met wat andere toevalligheden ik nu naar een heel ander soort muziek
zou luisteren, maar goed, da's dus niet gebeurd… Het is leuk is
om te zien hoe de oude helden zich ontwikkeld hebben - maken ze nog
steeds muziek na die twintig jaar, met diezelfde lange haren :), of doen
ze nu wat anders. Het lijkt erop dat ze allemaal wat 'volwassener' zijn
geworden – net als ik – maar het merendeel is nog immer
actief in de muziek. En ik luister nog steeds, en ben muzikaal enigszins
meegegroeid.
Ik herinner me nog hoe ik vroeger sporadisch brokjes informatie
binnenkreeg, vanuit de marge van de mainstream of misschien uit
de 'Aardschok'… Er was een
zeker mysterie - plots was er een nieuw album, werd de drummer
vervangen, was de band opgeheven.
Tegenwoordig zijn er geen mysteries meer. Ik kan elk detail van de hele
long tail aan bands opzoeken, interviews en recensies lezen,
video's bekijken of de muziek beluisteren. Vooruitgang… of?
Epica
Vrijdag bezocht ik het concert van Epica in concertzaal Nosturi. Erg goed! Voor wie ze niet kent,
Epica is een Nederlandse band van het typische symfonisch-met-zangeres;
zie YouTube voor
een betere beschrijving.
Het concert was erg 'geolied' – de band maakte de indruk heel goed
ingespeeld te zijn. Misschien speelde mee dat het het eerste concert van
de tournee was :) Interessante trivia: Epica schreef ooit een lied
geïnspireerd door de moord op Fortuyn: Feint.
Finland is een goed land voor dit soort muziek - meer dan in Nederland
houdt men hier van (hard)rock en metal-muziek. En elke opgroeiende Fin
lijkt een band te beginnen, waarvan sommige tamelijk succesvol.
Zomer in Finland
Tijd voor een update - het is alweer enige tijd geleden. Een zeer goede
reden daarvoor is de buitengewoon mooie zomer die we dit jaar
hadden in Finland. Na de vakantie in Z-Korea heb ik verder gewerkt.
werk
Zoals ik eerder schreef, werk ik nu in het MeeGo-team in Nokia; ik werk in het team
verantwoordelijk voor het MeeGoTouch-framework, waarmee
applicaties geschreven kunnen worden.
Mijn werk bestaat voornamelijk uit het vertalen van wensen in iets
dat we kunnen doen, het coördineren van teams van
programmeurs, testers, UI-ontwerpers etc., en het plannen van dat
alles. Dit alles vindt plaats door het verwerken van grote
hoeveelheden e-mails, vergaderingen, plannen, presentaties, …
Het blijkt met name een oefening in time-management.
mu
Programmeren maakt geen deel uit van mijn dagelijks werk, afgezien
van wat elisp hier en daar om mijn e-mail, agenda,
todo-lijsten etc. te koppelen. Toch tracht ik mijn programmeerbrein
scherp te houden, en heb weer wat meer gewerkt aan mu, mijn e-mail
zoekprogramma. Een paar nieuwe features, en door het hele
programma allerlei interne verbeteringen - betere code, tests,
documentatie. Het geeft voldoening om als een ambachtsman dingen te
polijsten, de details te verbeteren. Da's het voordeel van een
hobby-project: geen deadlines, en ruimte voor eindeloos
perfectionisme!
mu is ook onmisbaar geworden voor m'n werk.
sport
Ik ben tamelijk fanatiek met m'n sport; ik probeer elk dag minstens
een uur aan sport te besteden – fitness of hardlopen. Met name
omdat m'n werk vooral zittend is, is het belangrijk om het
lichaam ook een beetje te porren. Afgezien van enkele
metabolisch-gepredestineerde magere mensen lijken veel van mijn
collega's wat te weinig lichaamsbeweging te krijgen.
Ik ben van plan nog een marathon te lopen dit jaar… maar
waar?
